Bir Ağızdan Anlatım Ne Demek? Siyasal Söylemin Güç ve Katılım Dengesinde Anlamı
Toplumsal düzenin her hücresinde yankılanan sesler vardır. Ancak bazen bu sesler birbirine karışır, bazen de yalnızca bir ağızdan yükselir. Peki, bir ağızdan anlatım ne demek? Sadece dilsel bir birliktelik mi, yoksa iktidarın en etkili söylem biçimlerinden biri mi? Bu sorunun yanıtı, siyaset biliminin kalbinde yatan güç ilişkilerini, kurumların otoritesini, ideolojinin görünmez ağlarını ve vatandaşlığın anlamını yeniden düşünmeyi gerektiriyor.
Bir Ağızdan Anlatım: Söylemin Tekliği, Gücün Merkezi
Bir ağızdan anlatım, yüzeyde “tek bir anlatıcı sesiyle” ifade edilen bir tarz gibi görünür. Ancak siyasal bağlamda bu ifade, güç ilişkilerinin merkezileşmesi anlamına gelir. İktidar, toplumsal anlatıyı yönlendirdiğinde, farklı sesleri, farklı bakış açılarını bastırır. Tüm toplum aynı dili konuşmaya başladığında, artık o dilin sahibi kimdir? Bu sorunun yanıtı, siyasal iktidarın “ortak gerçekliği” nasıl inşa ettiğini anlamakla ilgilidir.
Bir ulusun tarihinde, devletin resmi anlatısı genellikle “bir ağızdan anlatım” üzerine kuruludur. Eğitim, medya ve yasalar; aynı hikâyeyi farklı biçimlerde tekrarlar. Bu, toplumsal birliğin bir aracı gibi görünse de aslında iktidarın ideolojik tahkimatıdır. Michel Foucault’nun deyimiyle, “her bilgi bir iktidar biçimidir” ve “bir ağızdan anlatım” da bu bilginin tek kanaldan akması demektir.
Kurumlar, İdeoloji ve Vatandaşlık: Anlatının Taşıyıcıları
Kurumlar, bir toplumun hafızasını biçimlendiren yapısal araçlardır. Okullar, mahkemeler, üniversiteler ve medya organları “bir ağızdan anlatım”ın yeniden üretim merkezleridir. Burada ideoloji devreye girer: belirli bir yaşam biçimi, doğru düşünce, “ideal vatandaş” modeli… Hepsi aynı ses tonunda konuşur. Vatandaş, bu anlatıyı sorgulamaktan çok, ona katılmaya teşvik edilir. Peki, bu durumda katılım gerçekten demokratik midir, yoksa sadece uyumun estetik bir biçimi midir?
Bir ağızdan anlatım, yurttaşlığın pasifleşmesine de neden olur. Çünkü vatandaş artık konuşan değil, dinleyen konumundadır. Seslerin çeşitliliği tehdit olarak algılandığında, demokrasinin temeli olan çoğulculuk da sessizce erir. Bu noktada, “tek sesli düzen” bir tür politik sessizlik üretir.
Erkek ve Kadın Bakışları: Gücün ve Katılımın İki Yüzü
Siyaset bilimi literatüründe, erkeklerin güç ve strateji merkezli yaklaşımı; kadınların ise katılım ve toplumsal etkileşim odaklı bakış açısı olarak öne çıkar. Bir ağızdan anlatım bu iki eğilimi kesiştirir: Erkek egemen politik yapı, söylemi tekleştirir; kadınların çoğulcu ve ilişkiselliğe dayalı dili ise o tekliği kırma potansiyeli taşır.
Erkek siyasal akıl düzen kurmak ister, kadın siyasal sezgi ise o düzenin içinde ilişki örer. Bir ağızdan anlatım, bu iki kutbun çarpıştığı alandır. Tek sesli anlatı, gücün simgesidir; çok sesli anlatı ise katılımın. Hangisi demokrasiyi besler, hangisi onu boğar?
Toplumsal Düzenin Aynasında Bir Ağızdan Anlatım
Modern devletlerin büyük kısmı, ulusal kimlik inşasını “bir ağızdan anlatım” üzerine kurmuştur. Bayrak, marş, dil, tarih anlatısı — hepsi ortak bir hikâyeye hizmet eder. Ancak bu ortaklık, bazen farklılıkların silinmesi pahasına sağlanır. “Birlik” adına “tek seslilik” yaratıldığında, toplumun iç dinamikleri körelir.
Oysa demokratik toplum, farklı seslerin birlikte konuşabildiği bir yapıdır. Bir ağızdan anlatım yerine, “birbirini duyan anlatım” kavramını tartışmak gerekir. Gerçek vatandaşlık, aynı cümleyi tekrarlamak değil, farklı cümleleri yan yana kurabilmektir.
Sonuç: Kimin Ağzından Konuşuyoruz?
Bir ağızdan anlatım, sadece dilsel bir tercih değil, politik bir tercihtir. Her “tek sesli” anlatı, bir “sessizleştirme” pratiğini de içinde taşır. Bu nedenle siyasal analizlerde şu soruyu sormak gerekir: “Kimin ağzından konuşuyoruz?” Devletin mi, toplumun mu, yoksa gerçekten kendimizin mi?
Belki de artık bir ağızdan değil, çok ağızdan konuşmanın zamanı gelmiştir. Çünkü gerçek demokrasi, tek bir sesin yankısı değil; milyonlarca farklı sesin birlikte ürettiği anlamdır.