Savcılık Görevsizlik Kararı Ne Demek? — Tarihin Aynasında Adaletin Yön Değişimi
Bir tarihçi olarak geçmişi yalnızca olayların sıralaması olarak değil, insanlığın adalet arayışının bir yansıması olarak görürüm. Her çağda, her toplumda “kimin yetkisi neye yeter, kimin sözü nereye ulaşır?” soruları, yalnızca hukuk metinlerinde değil, toplumsal bilinçte de yankılanmıştır.
Bugün “Savcılık görevsizlik kararı ne demek?” sorusu, kulağa teknik bir hukuk terimi gibi gelebilir. Oysa bu ifade, devletin kendi iç mekanizmasında görev sınırlarını yeniden çizen tarihsel bir olgunun bugünkü yansımasıdır.
Tarihsel Arka Plan: Adaletin Sınırları
Tarih boyunca adaletin en temel sorunu “görev ve yetki sınırlarının” belirlenememesiydi. Osmanlı döneminde kadılar hem yargıç hem savcı gibi davranırdı; adaletin ağırlığı tek bir otoritenin omzundaydı. Ancak modernleşme süreciyle birlikte, özellikle Tanzimat Dönemi sonrası hukuk sistemi yeniden şekillendi.
Adaletin tarafsız işlemesi için savcılık makamı, yargıdan ayrı bir yapıya kavuştu. Bu ayrım, “kimin hangi konuda yetkili olduğu” sorusunu beraberinde getirdi.
İşte tam da bu noktada “görevsizlik kararı” kavramı doğdu. Çünkü her adalet sistemi, zamanla kendi sınırlarını netleştirmek zorunda kalır.
Savcılık, bazen kendisine intikal eden bir olayda “bu konu benim görev alanıma girmiyor” diyerek dosyayı başka bir savcılığa veya mahkemeye gönderir. Bu, sistemin kendi içinde adil bir yönlendirme mekanizmasıdır.
Modern Hukukta Görevsizlik: Adaletin Rotasını Belirlemek
Cumhuriyet’in ilanından sonra kurulan modern yargı sistemi, yetki ve görev ayrımını temel bir ilke olarak benimsedi.
Savcılık, soruşturmanın ilk adımıdır; ancak her savcının ilgilendiği suç tipi, coğrafi alan ve hiyerarşik yapı farklıdır.
Bir savcılık, kendisine gelen bir dosyada “bu suç tipi Asliye Ceza Mahkemesinin değil, Ağır Ceza Mahkemesinin görev alanına giriyor” diyorsa, buna savcılık görevsizlik kararı denir.
Bu karar, hukukun sağlıklı işlemesi için bir yönlendirme anlamı taşır. Görevsizlik kararı, bir savcılığın olayı inceleyip başka bir birimin daha yetkili olduğuna kanaat getirmesidir. Böylece adaletin gereği, doğru yerde sağlanır.
Tarihsel olarak bakıldığında, bu durum adaletin merkezileşmesinden çok, uzmanlaşmasının bir göstergesidir.
Tarihsel Dönüşüm: Kadıdan Savcıya Uzanan Yol
Osmanlı’da kadı her şeydi: yargıç, savcı, hatta kimi zaman yürütmenin temsilcisi.
Cumhuriyet ile birlikte hukuk Batı sistemiyle uyumlu hâle geldi; “savcı” ile “yargıç” ayrıldı. Bu ayrım, bir devrim niteliğindeydi.
Artık adaletin her adımı farklı ellerde, farklı görevlerle şekillenmeye başladı.
Bu süreçte görevsizlik kararları, yargının kendi içinde denge ve sınır bilinci oluşturmasının en somut göstergesi oldu.
Bugün bir savcı “görevsizlik” kararı verdiğinde, bu tarihsel mirasın modern bir yansımasını görürüz:
Adalet artık tek bir kişinin değil, görev paylaşımı içindeki bir sistemin sorumluluğudur.
Toplumsal Dönüşüm: Yetki ve Sorumluluk Kültürü
Görevsizlik kararı yalnızca bir hukuk belgesi değil; toplumsal bir mesaj da taşır:
“Her işin bir uzmanı vardır.”
Toplumlar, görev dağılımı yapabildikçe karmaşadan uzaklaşır. Bu ilke, yalnızca adalet sisteminde değil, toplumsal örgütlenmenin tüm katmanlarında geçerlidir.
Savcılığın görevsizlik kararı, bireyler arası ilişkilerdeki sınır bilincinin devlet ölçeğindeki karşılığıdır.
Bir kurum, kendi görev alanını net biçimde tanımlayabiliyorsa, bu olgunluk göstergesidir.
Tarih boyunca büyük devletler, işte bu “yetki bilinci” sayesinde ayakta kalmıştır.
Roma’da “magistratus”ların, Osmanlı’da “divan”ın, Cumhuriyet Türkiye’sinde “yargı organlarının” gücü buradan gelir:
Kim, neyi, hangi çerçevede yapacağını bilir.
Bugünün Yansıması: Hukuki Gerçek, Toplumsal Ders
Bir savcılık görevsizlik kararı verdiğinde dosya, yetkili ve görevli savcılığa gönderilir. Süreç, doğru ellerde devam eder.
Psikolojik olarak da toplumsal düzeyde de bu durum bize şunu hatırlatır:
Her alanın bir sınırı vardır ve o sınırların bilinmesi, karmaşadan çok düzen getirir.
Görevsizlik kararı, aslında bir geri çekilme değil, adaletin daha doğru bir yere yönlendirilmesidir.
Sonuç: Adaletin Evrilen Haritası
Tarihin her döneminde adalet, doğru ellerde şekillendiğinde toplumun vicdanını beslemiştir. Savcılık görevsizlik kararı da bu vicdanın sistematik bir yansımasıdır — bir savcının “burada benim değil, başkasının görevi var” diyebilmesi, aslında adaletin tevazu hâlidir.
Geçmişte kadıların tek sözlü adaletinden, bugün görev paylaşımına dayalı modern sisteme geçiş; adaletin merkezileşmesinden çoğulculuğa evrilen bir yolculuktur.
Ve belki de tarihin en sessiz ama en derin kırılmalarından biri, bir cümlenin içinde saklıdır: “Bu konuda ben görevsizim.”
Bu cümle, hem bireyin hem devletin kendi sınırını bilmesinin tarihsel doruk noktasıdır — adaletin olgunlaşma hâlidir.